Młodzież z Zespołu Szkół im. J.Kochanowskiego z Łańcuta, archiwum Starostwo Powiatowe w Łańcucie, 2013 r.
Młodzież z Zespołu Szkół im. J.Kochanowskiego z Łańcuta, archiwum Starostwo Powiatowe w Łańcucie, 2013 r.
Dzisiaj, podobnie jak w poprzednich latach postanowiliśmy upamiętnić rocznicę wybuchu powstania styczniowego, które mimo klęski przyczyniło się do wewnętrznego umocnienia Polaków i stanowiło moment zwrotny w tworzeniu nowoczesnego narodu.
Przemierzając alejami łańcuckiego cmentarza, słysząc skrzypiący śnieg pod butami, odwiedzamy groby powstańcze.
Wśród nich:
Ignacy Kajetan Jacewicz herbu Sulima, urodzony się w Trokach na Litwie 8 I 1845 roku, rodzice jego Wiktor Jacewicz i Zuzanna z Naniewiczów byli dzierżawcami wsi Jelszczyzna, Ołona, Markowszczyzna w powiecie trockim. Ignacy w wieku 18 lat jako uczeń gimnazjum wileńskiego wstąpił do 4 oddziału powstańczego w Markowszczyznie, w Puszczy Rudnickiej nad rzeką Mereczanką. Dowódcą jego był porucznik Jan Skarżyński. Jeszcze w czasie formowania oddział wojskowy został otoczony i rozbity przez Kozaków w potyczce pod Rudziszkami 21 VI 1863r. W walce poległ nie tylko sam dowódca, ale i dwudziestu dwóch powstańców towarzyszy. Jacewiczowi udało się przeżyć atak, po którym wraz
Z przyjacielem Janem Wysockim przedostał się do Puszczy Białowieskiej. W pobliżu miejscowości Miedniki Królewskie, zastępca dowódcy 4 oddziału Józef Śniadecki zorganizował nowy oddział powstańczy, który brał udział w walkach pod Ostrołęką 15 VII 1863 r. Niestety na skutek zdrady został on później rozbity.
Po upadku powstania rodziny jego uczestników były prześladowane przez władze, majątek Jacewiczów został skonfiskowany a jego nowym właścicielem został rosyjski pułkownik Jakubowski, sam Ignacy był poszukiwany przez policję carską.
Po klęsce powstania Ignacy Jacewicz przedostał się do Galicji, początkowo zamieszkał we Lwowie, skąd po jakimś czasie przeniósł się do Horyńca, następnie Rzeszowa, by ostatecznie osiąść w roku 1890 w Łańcucie, skąd pochodziła jego żona Olimpia Rylska herbu Ostoja, córka powstańca listopadowego, którą poślubił w 1883 r.. Zmarł w Łańcucie w 1906 r.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918, chcąc uhonorować bohaterów, władze polskie poszukiwały grobów powstańców. W roku 1927 za sprawą krewnego rodziny Jacewiczów Antoniego Niedzińskiego delegacja 1 Pułku Piechoty Legionów oraz 14 Pułku Ułanów odnalazła grób Jana Skarżyńskiego i 22 powstańców. Na mogile widniał jeszcze kawałek krzyża oraz tabliczka z nazwiskami poległych porośnięta mchem. W pobliżu natrafiono na niezwykłe znalezisko: karabin, kosę, parę pistoletów, które przekazano do Muzeum w Wilnie. Grób uporządkowano, a uroczystość dopełniona została odprawieniem mszy za dusze poległych powstańców.
Zesłaniec – Marcin Szulc de Szulcer urodzony w Mołoszkowie 8X1842 roku, 21-letni podporucznik powstania styczniowego. Podczas walk na Ukrainie pod Koszowatą 10V1863 zostaje wzięty do niewoli i osadzony w Twierdzy Kijowskiej. Następnie skazany na osiedlenie na Syberii, zostaje zesłany do guberni krasnojarskiej, skąd powrócił w 1869 r.
W Łańcucie osiadł po ukończeniu kursu aptekarskiego i rozpoczął praktykę.
Angażował się bardzo aktywnie w życie społeczne i kulturalne miasteczka. Przez krótki okres pełnił nawet funkcję burmistrza.
Był współzałożycielem i pierwszym prezesem Stowarzyszenia Łańcuckich Mieszczan „Gwiazda”, a także założycielem Galicyjskiego Banku Ziemskiego 1905, którego celem było administrowanie gruntami, budynkami, dostarczanie kredytów na cele przemysłowe, wydawanie pożyczek hipotecznych. Pełnił w nim funkcje zarządcze wraz z Bolesławem Żardeckim, dr Janem Rozwadowskim i innymi.
W roku 1930 jako podporucznik weteran został odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami ustanowionym przez Prezydenta RP z dnia 29 października 1930 roku dla tych, którzy walczyli z bronią w ręku o niepodległość ojczyzny przed wojną światową, lub poza szeregami armii, względnie walką tą kierowali /art.3 Dekretu /MP 260/1930.
Marcin Szulc de Szulcer zmarł w Łańcucie 21 IX 1933 roku.
Czeladnik szewski – Michał Piórek urodzony w 1836 roku w Łańcucie. Do powstania przystąpił mając 27 lat, walczył jako szeregowiec pod dowództwem pułkownika Marcina Borelowskiego pseudonim Lelewel, który już za życia okrył się legendą. Pierwotne miejsce koncentracji oddziału Lelewela znajdowało się w Medyce, był to majątek Heleny i Mieczysława Pawlikowskich, którzy wspominają odział powstańczy składających się z chłopów i rzemieślników . Michał Piórek brał udział w jednej z największych i zwycięskich bitew stoczonych przez oddziały powstańcze pod Panasówką ( 3IX 1863r.) W czasie potyczki został ranny kulą w prawą nogę. Po powstaniu powrócił do Łańcuta gdzie pracował w zarządzie miejskim, zmarł 1 października 1910 roku.
Żołnierz Langiewicza -Teofil Fleszar urodził się w Łańcucie w 1842 roku. Do oddziałów powstańczych wstąpił mając 21 lat. Walczył jako szeregowiec pod dowództwem generała Mariana Langiewicza w jednej z największych bitew pod Małogoszczem, która rozegrała się 24 II 1863. Generał Marian Langiewicz połączył swoje siły z oddziałem idącym z Mazowsza. Siły powstańcze liczyły 2500 żołnierzy, bitwę stoczono z przeważającymi siłami rosyjskimi. Dzięki sprawnemu dowodzeniu powstańcom udało się wydostać z okrążenia, w potyczce poległo 300 powstańców, Polacy stracili 2 armaty.
Teofil Fleszar walczył także pod Chrobrzem 17 III 1863 oraz w jednej ze zwycięskich potyczek dla Polaków pod Staszowem 9 IV 1863.
Przed zaciągnięciem się w szeregi powstańcze pracował w Łańcucie jako pomocnik fabryczny, później po powrocie za czasów Alfreda II Potockiego był operatorem-kontrolerem w łańcuckiej gorzelni – osobą która czuwała bezpośrednio nad produkcją, by z czasem zostać jej dyrektorem co potwierdza napis na jego mogile. Dbając o interes gorzelni bardzo często zwracał się do Zarządu Ordynacji z różnymi sprawami na przykład dotyczącymi remontów, napraw urządzeń wykorzystywanych w fabryce. Zmarł 1901 roku i został pochowany na miejscowym cmentarzu.
Pamięć o powstaniu styczniowym to przede wszystkim pamięć o wymiarze człowieczeństwa.
Fotografia przedstawia Ignacego Jacewicza z żoną Olimpią ze zbiorów Renaty Kunysz
Krzyż Niepodległości z Mieczami – polskie wojskowe odznaczenie państwowe okresu międzywojennego, ustanowione rozporządzeniem Prezydenta RP z 29 X 1930 roku.
21 stycznia 1933 roku w 70 rocznicę Powstania Styczniowego dokonano jedynego symbolicznego przekazania Krzyża Niepodległości z Mieczami „ poległym zmarłym powstańcom 1863 roku jako symbol ich zasług w walce o niepodległość Polski , dekorując Krzyż Traugutta na stokach Cytadeli Warszawskiej. Przed obchodami, odznaczenie zostało przyznane 365 weteranów, po uroczystościach 1933 żyło ich jeszcze 258, a przed wybuchem II wojny światowej tylko 52.
Wspomnienia Miłosławy Markowskiej z Gruińskich z 1993 roku zbiory Miejskiej Biblioteki Publicznej w Łańcucie
Wspomnienia Jadwigi Bieniasz ze zbiorów Miejskiej Biblioteki Publicznej
Pamiętniki Powstania Styczniowego-w 50 rocznicę wypadków Józefa Białyni-Chołodeckiego
Bożena Lauzer
Kustosz
Przewodnicząca KZ NSZZ Solidarność
przy Muzeum-Zamek w Łańcucie
